Để kiểm điểm tình hình thực hiện nhiệm vụ chính trị từ sau Đại hội Đảng bộ tỉnh vào tháng 4 năm 1949 đồng thời đề ra phương hướng, nhiệm vụ cách mạng sát với tình hình và phù hợp với hoàn cảnh mới, từ ngày 2 tháng 5 đến ngày 15 tháng 5 năm 1950, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh được triệu tập tại Khe Rệ, Hương Trà (căn cứ Khe Rệ nằm trong vùng chiến khu Dương Hòa, trước thuộc Hương Trà, năm 1981 thành lập xã Dương Hòa thuộc huyện Hương Phú, sau là Hương Thủy, nay thuộc phường Phú Bài, thành phố Huế). Tham dự Đại hội có 356 đại biểu¹, trong đó 272 đại biểu chính thức, thay mặt cho gần 17.000 đảng viên trong tỉnh. Đại hội đã đề ra nghị quyết về những nhiệm vụ quan trọng, như: Xây dựng lực lượng quân sự mạnh mẽ đủ sức làm tròn nhiệm vụ trên chiến trường phân khu Bình Trị Thiên, phối hợp với các chiến trường chính trong toàn quốc khi có lệnh tổng phản công. Nghị quyết Đại hội cũng đã vạch rõ phải tăng cường công tác tuyên truyền cổ động, chấn chỉnh bộ máy, nâng cao hiệu suất hiệu quả phối hợp, cải thiện kỹ thuật tuyên truyền. Đặc biệt, trong quá trình chuẩn bị và những ngày diễn ra Đại hội, Đảng bộ tỉnh đã tổ chức và cho xuất bản tờ nhật báo Chuyển Mạnh, tòa soạn đặt gần nơi diễn ra sự kiện, kịp thời cập nhật thông tin diễn biến hàng ngày về Đại hội và những tin tức thời sự trong tỉnh, trong nước để tuyên truyền trong nội bộ.

Nhật báo Chuyển Mạnh không ghi tên người chủ bút và thư ký tòa soạn. Nhưng theo Biên bản phân công (tài liệu ở kho lưu trữ Thành ủy Huế) để lại thì Chuyển Mạnh do đồng chí Trưởng ban Ban Tuyên huấn Tỉnh ủy (tên gọi bấy giờ là Ban Tuyên truyền Cổ động) và một số cán bộ Ban Tổ chức Đại hội trực tiếp phụ trách và tổ chức thực hiện.

Nhật báo Chuyển Mạnh có 2 trang, kích cỡ tương đương khổ A2. Măng-sét báo trình bày rõ ràng thể hiện sự dứt khoát. Tên báo “Chuyển Mạnh” là kiểu chữ ấn tượng, ngay từ trang đầu đã thu hút được bạn đọc. Phía dưới măng-sét, lần lượt ghi rõ số báo phát hành và ngày ra báo; đặc biệt là nổi bật dòng chữ “PHÁT HÀNH HÀNG NGÀY SUỐT TRONG THỜI GIAN ĐẠI HỘI TỈNH ĐẢNG BỘ THỪA THIÊN”, được giới hạn bởi cả 2 hàng philê trên và dưới. Cũng trên trang nhất của vài số đầu báo có mục “Các đại biểu lưu ý” và ghi rõ: “Báo Chuyển Mạnh phát ở trong Đại hội là để các đồng chí đem về cho Chi bộ, chứ không phải là của tư hữu cá nhân đại biểu. Cho nên, các đồng chí phải giữ lại cho đủ. Ngày cuối cùng của Đại hội, Tòa soạn sẽ giúp các đồng chí đóng lại thành tập để tiện làm một tài liệu trong tủ sách của Chi bộ. C.M”. Số đầu tiên báo Chuyển Mạnh ra ngày 2 tháng 5 năm 1950 đúng ngày khai mạc Đại hội và số cuối cùng phát hành đúng lúc bế mạc Đại hội ngày 15 tháng 5 năm 1950, tổng cộng nhật báo Chuyển Mạnh có tất cả 14 số. Để ra cho được 14 số nhật báo đặc biệt nhằm phục vụ công tác tuyên truyền liên tục trong suốt thời gian diễn ra Đại hội của Đảng bộ tỉnh trước hoàn cảnh chiến tranh, luôn bị địch càn quét vào các vùng chiến khu, đòi hỏi một quy trình làm việc khoa học, một không khí lao động báo chí khẩn trương và đầy tinh thần trách nhiệm cách mạng của đội ngũ những người làm báo Đảng bộ tỉnh lúc bấy giờ. Cũng trên nhiều số báo, Chuyển Mạnh thường xuyên lưu ý với dòng chữ in đậm, được đóng khung trang trọng “Tờ báo này là 1 tài liệu bí mật chỉ để lưu hành trong nội bộ”. Các số báo đều có slogan ở phía dưới: Tất cả cho tiền tuyến, Quyền lợi giai cấp trên quyền lợi cá nhân, Kháng chiến trên hết - Quân sự trên hết, Nỗ lực tranh đấu cho hòa bình và dân chủ, Tất cả cho tiền tuyến, Tất cả hướng về Đại hội…

Nội dung của nhật báo Chuyển Mạnh tập trung xoáy sâu vào đại hội với các góc nhìn đa dạng và nhiều chiều, từ những bài viết tường thuật về diễn biến của sự kiện từng ngày đến những ghi nhận mang tính bên lề, những suy nghĩ, đánh giá về đại biểu cũng như các nội dung được bàn bạc, thảo luận. Tác giả ký tên dưới những bài viết cũng rất phong phú và cũng rất “xoáy”, kiểu như bên cạnh những cái tên Minh Huế, Bình Sinh, Chàng Nguyên… là Cậu Cán, Tí và Tèo, Cán Nhèm, Yêu Báo… Còn một trong những nét đặc biệt của Chuyển Mạnh là sự xuất hiện nhiều chuyên mục phong phú. Báo có xã luận, có thơ, có truyện ngắn, đặc biệt có những chuyên mục lạ, kiểu như: Phỏng vấn chớp nhoáng, Dư luận hội trường, Nụ cười làng Cán, Trong và ngoài hội nghị, Sinh hoạt hội trường, Thi đua viết báo… Cách thể hiện các bài viết cũng rất sinh động, hóm hỉnh và trong nhiều trường hợp thu hút ngay bạn đọc từ tít bài, như: Phong tỏa hay giải tỏa, Thư gửi các đồng chí ở nhà, Bỏ mặc hai người.

Trên trang nhất các số của nhật báo Chuyển Mạnh đều có bài chính luận cùng ký tên “Chuyển Mạnh”, đề cập đến những vấn đề đặt ra trong Đại hội cũng như rút ra từ thực tiễn cách mạng bấy giờ, như bài: “Ý nghĩa và nhiệm vụ chính Đại biểu Đại hội Tỉnh Đảng bộ năm nay” (số 1 ra ngày 2/5/1950), “Bó đuốc soi đường” (số ra ngày 4/5/1950), “Các vấn đề quân sự trong hội nghị” (số ngày 7/5/1950), “Giai cấp tính qua vấn đề chính sách ruộng đất” (số ngày 8/5/1950)… Ở đây, nổi lên vấn đề dám nghĩ dám viết, dám in, rất mạnh dạn, thẳng thắn và tâm huyết của người cầm bút. Bài “Các vấn đề quân sự trong hội nghị” viết: “Điểm lại phần quân sự, chúng ta thấy rõ nó đã lớn mạnh nhưng chưa làm đúng với nhiệm vụ của giai đoạn chiến tranh tiến sát tổng phản công. Nhìn lại vấn đề xây dựng lực lượng một năm qua nói riêng từng loại thì có rất nhiều ưu điểm nhưng ta cũng còn rất nhiều khiếm khuyết thành ra lực lượng quân sự của ta chưa tiến vượt hẳn lên. Việc xây dựng giữa ba lực lượng không có liên hệ, bên cạnh đó lực lượng dân quân và bộ đội địa phương đã tiến bộ cả kỹ thuật và quân số mà bộ đội chủ lực lại tiến chậm, vì vậy mà không giải quyết được nước bí của lực lượng để vượt lên, ví dụ vây đồn rồi để mà chịu”.

Không khí Đại hội từ quang cảnh chung đến tâm tư suy nghĩ của đại biểu và các hoạt động thảo luận giao lưu cũng được giới thiệu trên Chuyển Mạnh. Tác giả Bình Sinh trong bài “Thư gửi các đồng chí ở nhà” (số 6) mô tả về quang cảnh nơi diễn ra Đại hội: “Đèn điện sáng choang! Đã 3 năm không thấy, tối đến bật lên mình có cảm tưởng như đang ở trong thành phố. Máy điện chạy rù rù, radiô chuyển động, micờrô kêu oang oang, hòa với tiếng nói, tiếng cười, tiếng vỗ tay làm huyên náo cả một góc rừng Đại hội”. Bằng ngôn ngữ thi ca, trong bài thơ “Chờ mong” (Chuyển Mạnh số 2), tác giả Minh Huệ bày tỏ:

“Ta về đây nơi chờ đợi,
Ta về đây không nói mà quen.
Giữa rừng trăng sáng bình yên,
Ánh điện cười duyên trên từng nếp áo.
Mắt long lanh sức sống khắp miền,
Bóng lúa bờ tre man mác”…

Còn đây là không khí một buổi thảo luận: “Có đại biểu đã va chạm nhau đến nảy lửa. Và một lần nữa, đồng chí Liên Khu ủy đứng lên phân tách và giải thích. Bằng những ví dụ cụ thể và đơn giản, đồng chí đã như hóa giải cho bao nhiêu thắc mắc đang vướng víu trong đầu óc. Vì cuộc thảo luận hôm nay kéo dài quá, Chủ tịch đoàn tuyên bố sẽ có cuộc họp đêm vào tối nay”. (Thảo luận Nghị quyết của Trung ương - Chuyển Mạnh số 3). Có những mẩu chuyện vui nhưng lại rất đáng để suy nghĩ như trong chuyện “Từ nớ đến chừ” của Yêu Báo kể lại trên Chuyển Mạnh số 2: “Giữa một chi bộ cơ quan, sau khi bầu xong đại biểu đi dự Đại hội, một đồng chí không trúng cử đứng dậy rưng rưng nước mắt, trần tình: - Từ khi tôi vô Đảng đến chừ đã 4 năm, chưa được dự một cuộc huấn luyện mô hết, mà chừ cũng không được trúng cử đi dự Đại hội. Đại hội ni đi được thì học được nhiều biết mấy mà là Đại hội Tổng phản công nữa”.

Sau 9 ngày làm việc dân chủ, thẳng thắn, Đại hội đã biểu quyết “Bảy đề án được thông qua” (Chuyển Mạnh số 10), gồm Đề án: Xây dựng lực lượng, Tổng động viên, Xây dựng Đảng, Xây dựng chính quyền, Dân vận, Kinh tế và Văn hóa.

Một sáng kiến đáng ghi nhận của Tòa soạn Chuyển Mạnh là đã kịp thời mở chuyên mục “Thi đua viết báo”, chủ yếu dành cho các đại biểu tham dự Đại hội, qua đó tạo nên một không khí báo chí sôi động, góp phần vào thành công của đại hội. Theo tác giả Minh Huệ trong bài “Đọc thơ…” đăng trên Chuyển Mạnh số 7, thì “chỉ qua 5 ngày đầu, tòa soạn đã nhận được non một trăm bài cộng tác. Sung sướng, phấn khởi quá. Bài vui, bài đứng đắn, bài tâm sự, bài châm chích, và… ba bài thơ”. Thực tế Chuyển Mạnh đã nhận được khá nhiều bài viết tốt và đã kịp thời đăng tải, tiêu biểu như các bài: “Thư gửi các đồng chí ở nhà” (số 6) của Bình Sinh, “Bảy ngôi sao” (số 7) của Ái, “Tôi ghi nhớ” (số 7) của Minh Sơn…

Chuyện bếp núc của Tòa soạn Chuyển Mạnh cũng được trình bày một cách vui vẻ, tạo sự cảm thông từ phía bạn đọc. Về điều kiện làm việc, Chuyển Mạnh số 4 viết: “…phía đối diện là tòa báo Đại hội, trong đó ngày ngày những đồng chí ký giả nhất thời cắm cúi viết bài, nơi làm việc không có gì ngoài cái bàn tre, mấy thân cây cong mọc thừng thững giữa nhà”. Tác giả Bình Sinh trong bài “Thư gửi các đồng chí ở nhà” mô tả về tinh thần làm việc của các thành viên trong tòa soạn: “Khuya quá rồi, sao các đồng chí bên tòa soạn báo C.M của Đại hội vẫn chưa đi ngủ”. Trong điều kiện làm việc khẩn trương, tất bật và thiếu thốn phương tiện, Tòa soạn nhật báo Chuyển Mạnh cũng đã thể hiện một tinh thần nghiêm túc, tôn trọng độc giả. Báo kịp thời có ngay lời cáo lỗi hay đính chính khi có sai sót dù nhỏ. Mục “Đính chính” ở số 3 Chuyển Mạnh có nội dung: “Trong bài “Những huấn từ quan hệ”, ở hàng thứ 15 ghi 17 vạn đồng chí, xin đọc 17 ngàn đồng chí. Trong bài “Lễ khai mạc” ở hàng cuối 12-5-50, xin đọc 2-5-50”.

Về nhân sự để chuẩn bị bầu vào Ban Chấp hành nhiệm kỳ mới, Chuyển Mạnh phân tích, làm rõ tình hình, nhiệm vụ và năng lực, tư cách cách mạng cán bộ qua bài “Việc bầu cử Ban Chấp hành mới” (số 8 ra ngày 9/5/1950), như sau:

“Đại biểu Đại hội là cơ quan tối cao quyền trong một địa phương. Cơ quan thay mặt Đại hội chấp hành nghị quyết do Đại hội thảo ra là Ban Chấp hành tỉnh (nguyên gọi là Ban Chấp ủy). Ban Chấp hành khá, nghị quyết của Đại hội được thi hành một cách sắc bén, linh động, trái lại Ban Chấp hành kém thì công việc không chạy. Bên cạnh việc đó, còn nhiều việc bất thường, Ban Chấp hành còn phải đối phó và giải quyết.

Bầu cử Ban Chấp hành mới, đó là một vấn đề tối hệ trọng, nhất là trong giai đoạn quyết liệt này, nó càng hệ trọng gấp bội.

Sẽ bầu những ai đây?

Ai sẽ xứng là Bí thư? Những đồng chí nào sẽ xứng đáng vào Ban Chấp hành mới? Chắc các đại biểu một số đông còn phân vân. Phân vân là phải, nhiều người chưa có dịp biết nhau rõ về công tác cũng như về tư cách cách mạng. Lại còn nhiều năng lực mới đề bạt lên và một số đông cũng chưa rõ những công việc, những cố gắng to lớn của Ban Tỉnh ủy cũ trong nhiệm kỳ vừa qua.

Đáp lại những điều trên, tất nhiên có sự giới thiệu chung hoặc của các cá nhân, nhưng ngay từ bây giờ chúng ta phải suy nghĩ, hỏi han nhau, điều tra, thảo luận cân nhắc trước để hôm bầu cử hạ bút viết tên một người là đã có ý thức, không phân vân, không bị động.

Cán bộ quyết định tất cả!

Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh là đầu não chỉ huy và quyết định, chúng ta bầu cử vào đó là những người xứng đáng tức là ta đã làm tròn một phần quan trọng của nhiệm vụ đại biểu”…

Trong không khí dân chủ, đoàn kết, sau mấy ngày trao đổi, bàn bạc, Đại hội đã bầu 17 đồng chí vào Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh. Ban Chấp hành đã bầu đồng chí Lê Minh làm Bí thư, đồng chí Hồng Xích Tâm làm Phó Bí thư. Các đồng chí Phùng Bốn (Nguyễn Vạn), Hoàng Thái, Minh Cần, Ngô Lén, Lê Tự Đồng được bầu làm Ủy viên Ban Thường vụ; Đại hội đã cử bốn đồng chí đi dự Đại hội Đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ II tổ chức ở Việt Bắc vào năm 1951. Đại hội cũng đã tuyên dương và khen thưởng 9 Đảng bộ và Chi bộ có thành tích tốt trong chiến đấu, xây dựng, phát triển chiến tranh du kích…

Tất cả các hoạt động được Chuyển Mạnh đăng tải trên từng số báo ra hàng ngày kịp thời phục vụ đại biểu tham dự Đại hội.

Đã 75 năm trôi qua, nhật báo Chuyển Mạnh vẫn còn lưu trữ gần như đầy đủ. Qua các số Chuyển Mạnh giúp chúng ta càng hiểu sâu hơn về những tháng ngày gian khó mà oanh liệt của Đảng bộ, quân và dân thành phố Huế trong những năm tháng kháng chiến chống thực dân Pháp. Nhìn lại lịch sử hình thành và phát triển của báo Đảng bộ tỉnh Thừa Thiên Huế - nay là báo Đảng bộ thành phố Huế, Chuyển Mạnh có một sứ mệnh lịch sử đặc biệt và một số phận cũng rất đặc biệt, là tờ báo xuất hiện chỉ gần hai tuần gắn với một kỳ Đại hội của Đảng bộ và đó được xem là một thành quả sáng tạo linh hoạt trong công tác chỉ đạo về hoạt động tư tưởng, thông tin tuyên truyền của đội ngũ những người làm báo Đảng bộ thành phố Huế. Sau Đại hội Đảng bộ thành phố Huế ở Khe Rệ thuộc vùng chiến khu Dương Hòa, nhật báo Chuyển Mạnh kết thúc nhiệm vụ chính trị vẻ vang của mình và không còn xuất bản nữa nhưng những người làm báo đã rút ra được nhiều bài học kinh nghiệm trong việc tổ chức, phát huy vai trò và đóng góp trí lực vào sự nghiệp kháng chiến kiến quốc thắng lợi dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

D.P.T
(TCSH440/10-2025)

_______________

Nhiều tư liệu ở bài viết này được tham khảo từ các số báo Chuyển Mạnh; sách Lịch sử Đảng bộ Thừa Thiên Huế, tập I (1930 - 1954); Lịch sử báo Đảng bộ tỉnh Thừa Thiên Huế (1930 - 2010).

---------------------
¹ Chuyển Mạnh số 2 ra ngày 3/5/1950 viết: “Đại biểu Hội nghị Tỉnh Đảng bộ Thừa Thiên lần thứ 5 gồm 356 đại biểu, khai mạc vào ngày 2/5/1950 kính chào Lãnh tụ và Trung ương Đảng”. Số liệu này được nhắc lại ở 2 bài khác nhau cũng in trên Chuyển Mạnh.