Hằng năm, sự kiện hân hoan và sôi động nhất của văn nghệ sĩ Huế là kết quả thẩm định, xét tặng thưởng và vinh danh những công trình, tác phẩm VHNT xuất sắc của Liên hiệp Hội. Đó là niềm vui sau bao lặng thầm, bền bỉ và hy vọng của mỗi nghệ sĩ đang luôn trên hành trình sáng tạo không mệt mỏi để trong từng khoảnh khắc bừng ngộ của trực giác, lý trí và tình cảm từ hiện thực cuộc sống thăng hoa thành những tác phẩm nghệ thuật độc đáo không chỉ cho chính mình mà cao hơn là cho đất nước, cho Huế và cho nhân dân - những chủ thể và đối tượng tiếp nhận đồng sáng tạo đang mong chờ và đón đợi. Niềm vui từ kết quả của Giải thưởng năm nay càng đặc biệt khi Huế chính thức là thành phố trực thuộc Trung ương và vừa phải trải qua cơn lũ lụt lịch sử làm ảnh hưởng lớn đến môi sinh và cuộc sống của nhân dân cả nước nói chung và thành phố Huế nói riêng. Chính niềm vui lớn và chấn động thiên tai nặng nề đó đã tác động mạnh mẽ đến tình cảm, suy nghĩ, hành động và tư duy của từng văn nghệ sĩ trong ý thức sáng tạo để đem lại hiệu quả và giá trị nghệ thuật mới mẻ cho từng tác phẩm, từng loại hình nghệ thuật. Có thể nói kết quả của Giải thưởng năm 2025 chính là sự kết tinh tình cảm, tài năng và trí tuệ của từng tác giả khi phản ảnh hiện thực cuộc sống qua những vui buồn, ân nghĩa với nhân dân và vùng đất mà mình đang sống, sáng tạo và khát khao dâng hiến. Vì vậy, các tác phẩm, công trình VHNT đạt giải thương năm nay thể hiện khá bản chất và tương tác mối quan hệ giữa Huế với Văn học nghệ thuật và Văn học nghệ thuật với Huế.

Từ đặc điểm loại hình nghệ thuật và từ kết quả các Hội chuyên ngành gửi xét tặng thưởng, Hội đồng nghệ thuật của Liên hiệp Hội đã thẩm định và bình chọn được 15 tác phẩm, công trình xuất sắc của 8 Hội Chuyên ngành gồm: Hội Nhà văn, Hội Âm nhạc, Hội Mỹ thuật, Hội Nhiếp ảnh, Hội nghệ sĩ Múa, Hội nghệ sĩ Sân khấu và Hội Văn nghệ dân gian để trao Giải thưởng chính thức. Nhìn qua chất lượng và sự đa dạng của các thể loại, thể tài từ các công trình, tác phẩm đạt giải năm nay, chúng ta vui  mừng nhận thấy rằng các tác giả đã có bước tổng hợp và khẳng định mới về chủ đề, đề tài và có sự tích hợp mới về tư duy nghệ thuật để thể hiện thành thế giới ngôn từ - hình tượng - tư tưởng riêng do đặc trưng từng loại hình nghệ thuật qui định. Mười lăm tác phẩm đều tập trung thể hiện các bình diện đa dạng, phong phú của con người và hiện thực cả nước, trong đó, có hiện thực của thành phố Huế như vừa đề cập với cái nhìn nhân văn, triết lý sâu sắc, lấp lánh lời giải đáp về những vấn đề nhân sinh trước mắt và có tính hằng cửu của cuộc sống và con người. Ở đây, vai trò và ý thức sáng tạo của từng chủ thể thẩm mỹ trong mối quan hệ với khách thể thẩm mỹ được cảm nhận và tư duy theo ý đồ riêng để thể hiện thành chỉnh thể nghệ thuật mang thi pháp và phong cách đặc sắc, làm cho quá khứ, hiện tại và tương lai có sự gặp gỡ kỳ diệu từ những điểm nhấn và tâm thức của con người và thành phố Huế thời hội nhập hiện đại và đương đại. Điều đó chứng tỏ rằng văn nghệ sĩ Huế luôn thể hiện trọng trách công dân và vai trò nghệ sĩ của mình trong quá trình sáng tạo nên những giá trị mới, khác và độc đáo cho tác phẩm.

Thay mặt các thành viên của HĐNT, tôi vui mừng và chúc mừng những kết quả xuất sắc, tiêu biểu ấy của các tác giả đạt giải năm 2025.

- Hội âm nhạc năm nay có 3 tác phẩm đạt giải, đó là Bài tango cho Huế  của Đoàn Lan Hương, Huế sức sống mới của Nguyễn Đình Trung và Khí nhạc (ouverture) của Lê Quang Vũ. Cả 3 tác phẩm đều có phong cách riêng trong cấu trúc chỉnh thể với ca từ, ngôn ngữ âm thanh và khí nhạc để tạo nên nội dung ý nghĩa tương ứng. Theo đó, Bài tango cho Huế của Đoàn Lan Hương, do Thanh Lan thể hiện thành công theo nhịp đôi chậm vừa, phù hợp với hiện thực và cảm xúc của tác giả để ngợi ca vẻ đẹp của cảnh vật và con người lúc chiều về trên dòng Hương cùng thành Huế thơ mộng và quyến rũ - một vẻ đẹp rất trữ tình và huyền ảo, truyền thống và hiện đại của Huế trong viễn cảnh sinh thái thiên nhiên và sinh thái văn hóa - tinh thần ngày càng hài hòa, tương hỗ tốt đẹp theo tinh thần lấy con người và thiên nhiên làm trung tâm để chiếm lĩnh và thể hiện thành giai điệu âm thanh tự hào, ân nghĩa. Còn ca khúc Huế sức sống mới của Nguyễn Đình Trung lại thể hiện theo nhịp 6/8 với cảm hứng tươi vui, tự hào về sự năng động của một thành phố đang không ngừng vận động và đổi mới. Huế luôn đổi thay và không ngừng phát triển mà Festival là ngày hội kết tinh cho tinh thần và tư tưởng đến với hiện đại từ truyền thống được Unesco vinh danh là thành phố di sản thế giới, luôn khát khao vươn mình đến những tầm cao mới của văn hóa và du lịch bền vững cả trong hiện tại và tương lai. Ca khúc được triển khai thành những bè chính, bè trên và bè dưới liên tục, nhịp nhàng, tạo thành chỉnh thể hài hòa giữa âm thanh và ca từ để thể chuyển tải hình tượng và ý nghĩa tự hào về sức sống mới của thành phố Huế hôm nay mà một thời là kinh đô vàng son của cả nước.

Hội đồng nghệ thuật đặc biệt quan tâm và thỏa mãn nhận thức thẩm mỹ và trí tuệ ở Ouverture/ Khí nhạc Đất nở hoa vàng của Lê Quang Vũ, được sáng tác trong dịp Chào mừng Kỷ niệm 80 năm ngày Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Với trình độ và tài năng âm nhạc vững chắc, Lê Quang Vũ đã suy tưởng và cấu trúc nên tác phẩm mang âm hưởng hoành tráng, sử thi để phản ánh hiện thực lịch sử vĩ đại của Cách mạng tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ công hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam - nhà nước dân chủ, nhân dân đầu tiên ở nước ta do Hồ Chí Minh khởi xướng. Hình thức Opéra/ dạo đầu của Ouverture Đất nở hoa vàng thể hiện ở việc tác giả chọn giai điệu, chất liệu và chủ đề âm nhạc từ ca khúc Bài ca thống nhất của nhạc sĩ Võ Văn Di và phát triển thành tác phẩm độc lập thể hiện nội dung tư tưởng riêng của mình. Mở đầu là tiếng đàn chuông phiến Campana và kèn Corne báo hiệu sự ra đời của Đảng CSVN. Từ đó, Đất nước Việt Nam và lý tưởng cách mạng được hình thành, đơm hoa – kết trái dưới sự lãng đạo của Đảng. Màu vàng vừa là sắc lúa ấm no, vừa là ánh sáng của niềm tin và tương lai rực rỡ. Tác phẩm còn được nhạc sĩ Lê Quang Vũ triển khai thành các chủ đề vệ tinh từ chất liệu âm nhạc dân gian 3 miền Bắc Trung Nam hòa cùng âm nhạc Banar và Êđê của Tây Nguyên. Phức điệu, tiết tấu chuyển động mạnh với các nhạc cụ của bộ gõ, bộ dây, bộ đồng và bộ gỗ sáng dần lên đưa mô típ/ hình tượng Đảng hướng thượng trong không gian. Âm thanh hòa hợp và đối thoại giữa kèn và dây là biểu tượng cho sức mạnh và lý tưởng cách mạng của quần chúng luôn châu tuần mạnh mẽ chung quanh Đảng để làm nên sức mạnh chiến đấu và chiến thắng. Cao trào của Đất nở hoa vàng được lan tỏa bởi giai điệu rộng, sáng; các chủ đề phụ liên tục xuất hiện mang màu sắc dân gian Việt, hoà âm mở rộng, tạo nên hình ảnh âm nhạc lúa trổ bông - đất nước hồi sinh. Đoạn kết là tổng hợp các chủ đề vận động và phát triển từ mầm đến lửa rồi đến hoa vàng, kết tinh thành khúc khải hoàn  trước khi xuất hiện “Quốc ca” Việt Nam của nhạc sĩ Văn Cao. Đây là tác phẩm thành công xuất sắc của nhạc sĩ tài năng Lê Quang Vũ. Trân trọng chúc mừng anh.

- Hội Mỹ thuật lần này được chọn 3 tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao tham gia dự giải. Đó là Hành trình của Nguyễn Thị Huệ, Hạt viên mãn của Lê Ngọc Thái và Chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh của Đỗ Văn Lân. Bức tranh sơn mài Hành trình thể hiện phong cách mờ hóa bằng những đường nét vừa như âm bản vừa như dương bản, vừa liền nét vừa tạo không gian rỗng, vừa sáng vừa tối đã giúp người xem thức nhận được nội dung và chủ đề tư tưởng của tác phẩm. Tính ẩn - hiện của bức tranh đã làm nên tính thị giác vừa hiện đại vừa truyền thống, mang lại cảm giác sinh động, đa dạng mà nhất quán cho người xem. Tính biểu cảm thông qua ngôn ngữ tạo hình từ bức tranh của Nguyễn Thị Huệ chính là ở chỗ trên hành trình hiện thực và tâm linh sự sống, những chủ thể đồng hành luôn cùng chung chí hướng, hành động và mục đích trên hành trình tìm tự do và hạnh phúc của mình. Tác phẩm tạo được những khoảng trống của vô thức sáng tạo để người tiếp nhận cùng đồng sáng tạo, làm đầy nghĩa cho tác phẩm.

Với tác phẩm Hạt viên mãn, chất liệu gò hàn, người tiếp nhận có sự suy tư và ngập ngừng trong tiếp nhận, bởi tính trừu tượng và ẩn dụ của hình tượng. Tác giả đã dùng nghệ thuật liên văn bản về nội dung và hình thức trong hội họa và điêu khắc hiện đại khi thể hiện bức tranh này để tạo thành tính chỉnh thể độc đáo. Người xem có thể liên tưởng đến triết lý giác hạnh trong Phật giáo thông qua vòng tròn sản sinh siêu hạt năng lượng như một cơ chế chuyển hóa sức sống, tri thức trong lĩnh vực tâm linh, giác ngộ để truyền sự giác ngộ tốt đẹp cho tha nhân. Cũng có thể hiểu đó là sự viên mãn lớn từ sự cảnh giới sâu sắc của mỗi chủ thể hiện sinh. Còn với sự tiếp nhận đơn giản trong đời sống thường nhật thì đó là biểu hiện của sự viên mãn, tròn đầy, hạnh phúc trọn vẹn mà con người cảm thấy an yên, hài lòng, không bị chi phối bởi tham vọng tầm thường, ngụy tạo. Tác phẩm của Lê Ngọc Thái đã đạt đến trình độ nghệ thuật ảo diệu, đa nghĩa hấp dẫn trong tiếp nhận của người thưởng thức.

Còn với tác phẩm Chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh, tác giả Đỗ Văn Lân đã tái hiện chân dung lãnh tụ vĩ đại của dân tộc từ chất liệu gốm nâu, tạo cảm giác gần gũi với tâm thức văn hóa Việt, gợi liên tưởng đến tính chất Việt, hồn Việt, qua đó, thể hiện lòng kính yêu, trân quý từ đạo đức và triết mỹ Hồ Chí Minh. Bức chân dung truyền đạt nguồn năng lượng và tri thức tích cực mà Người là hình tượng tỏa sáng trong không gian sinh hoạt và văn hóa của cộng đồng. Tác phẩm tạo được phong cách riêng bằng ngôn ngữ tạo hình lãnh tụ anh minh không chỉ trong không gian ba chiều mà còn có chiều của tâm cảm và tâm linh, giúp con người lưu giữ ký ức và tiếp nhận năng lượng sống, kết nối nhân sinh, thể hiện lòng biết ơn sâu nặng với Hồ Chí Minh - lãnh tụ kính yêu của dân tộc.

- Hội Nhiếp ảnh năm nay bình chọn 2 tác phẩm có giá trị hiện thực và giá trị nhận thức cao tham gia giải. Trương Vững với bức ảnh màu Ngày hội thể thao đạt Huy chương bạc trong Liên hoan ảnh nghệ thuật khu vực Bắc Trung bộ lần thứ 31 năm 2025. Trong không gian đẹp, thoáng đãng của chiếc cầu Nguyễn Hoàng bắc qua sông Hương trầm mặc và thơ mộng, ngày hội thể thao ở Huế diễn ra sôi động và đa sắc màu, mọi người dân đều tham gia với tinh thần hăng say, phấn khởi để nâng cao thể chất và tinh thần, gắn kết tình người, tình quê hương xứ sở với tâm thức văn hóa và thể thao tích cực, lành mạnh. Vì vậy, ngày hội thể thao Huế thực sự mang lại sự hưng phấn cho con người để họ sống đẹp, sống khỏe và sống tốt, trên hành trình lao động dựng xây đất nước và xây dựng con người mang tính nhân văn cao đẹp trong xã hội hiện đại và đương đại.

Nguyễn Khoa Huy với tác phẩm Huế - điểm cầu chung kết Olympia, trưng bày tại triển lãm ảnh với chủ đề: Việt Nam qua ống kính nhiếp ảnh gia quốc tế lần thứ 3 được giới chuyên môn đánh gia cao bởi tính kết tinh của sự kiện thông qua hình ảnh và hoạt động sôi nổi với trục không gian và thời gian mang tính thi đua năng động, hội tụ trí tuệ của các thí sinh tham gia cuộc thi và cả khán giả đang tham dự với tư cách là người đồng hành, cổ vũ, tiếp sức cho các thí sinh. Địa điểm tổ chức tại Huế gắn với Phu Văn Lâu, Lương Nghi Đình càng mang ý nghĩa vừa hiện thực vừa biểu trưng về lịch sử - văn hóa, thể hiện niềm tự hào, ý chí tiến thủ và tinh thần hiếu học của người dân và học sinh xứ Huế từ xa xưa cho đến thời hiện tại đang tiếp diễn hôm nay. Thành phố Huế và trường Quốc học Huế đã thật sự trở thành điểm cầu chung kết Olympia đầy ngoạn mục và trí tuệ, thành biểu tượng và di sản học tập, khát khao tri thức và tinh thần thi đua hiếu học của cả nước. Hiểu được ý nghĩa chiều sâu kết tinh của bức anh mới thấy được giá trị nhận thức và giá trị tinh thần - nhân văn của tác phẩm.

- Hội Nghệ sĩ Múa năm nay gửi đến Hội đồng xét giải 2 vở múa mang tính nghệ thuật cao. Đó là phân cảnh múa Gánh hến À ơi! của biên đạo múa Phan Ngọc Hoàng, âm nhạc NSND Đỗ An. Nội dung vở múa thể hiện niềm vui bình dị mà cao đẹp của người mẹ  tảo tần, sớm hôm vất vả bên sông Hương với giọng hò ngọt ngào và gánh hến thơm ngon để mưu sinh, nuôi con thành người chiến sĩ công an - công dân có ích cho xã hội. Gánh hến đã trở thành món ăn đặc trưng của Huế, nâng cao thành nghệ thuật văn hóa ẩm thực Huế. Gánh Hến à ơi! còn là tiếng vọng nhân sinh và tình cảm nối kết tình người, tình mẫu tử và tình yêu quê hương, xứ sở lặng thầm mà da diết. Trong nghèo khó, gian lao nhưng con người luôn nghĩa ân, tương sinh tương ái giữa sông nước và cảnh vật gần gũi, đánh thức hồn ngươi, tình quê và chân quê. Bát canh, cơm hến và bún hến Huế đã thành tình yêu và biểu tượng nhân sinh gần gũi để người con luôn yêu thương mẹ và phấn đấu thành người tốt, để mọi người khi đi xa, ai cũng đều đều da diết nhớ về. Vở múa được thể hiện thành công qua tài nghệ diễn xuất sinh động, hấp dẫn của tập thể nam nữ diễn viên Nhà hát nghệ thuật truyền thống cung đình Huế và Đoàn nghệ thuật quần chúng công an nhân thành phố Huế.

Vở múa thứ 2 là Huế xanh do Trần Thế Phong biên đạo, Vũ Đoàn Unity thể hiện. Đây là tác phẩm nghệ được dàn dựng công phu, theo phong cách truyền thống kết hợp với hiện đại thông qua sự diễn xuất điêu luyện, đa phong cách của dàn diễn viên chuyên nghiệp và biên đạo tài năng. Vở diễn thể hiện sâu sắc mối quan hệ bản chất và quan hệ tương tác giữa con người và hoàn cảnh, tạo thành sự tương hợp hài hòa giữa sinh thái thiên nhiên và sinh thái văn hóa - tinh thần trong từng tọa độ không gian và thời gian vừa cụ thể vừa biến ảo đa dạng. Vũ điệu sôi nổi, mạnh mẽ nhưng cũng rất trữ tình, lãng mạn, biểu trưng cho nhịp sống và không gian xanh của Huế xưa và nay. Hình ảnh búp sen xanh được tạo dựng thành biểu tượng xuyên suốt tác phẩm, gợi nên sự thanh khiết, cao đẹp và xao động của cố đô Huế một thời vàng son cổ kính. Cùng với đó, Trần Thế Phong thể hiện chiều sâu lịch sử và văn hóa Huế thông qua các tình cảnh điển hình và nhiều mối quan hệ nhân sinh xúc động để nối liền hiện tại với quá khứ, truyền thống với hiện đại thông qua các cung bậc cảm cúc và ngôn ngữ hình thể giàu cảm xúc và biến ảo của các diễn viên trong từng phân cảnh và tiểu cảnh.

Trên nền nhạc hiện đại, những cú tấn, đường quyền của võ cổ truyền hòa quyện vào nhịp hiphop hiện đại, phóng khoáng đã mở ra không gian sinh thái xã hội mới với nhận thức tích cực rằng: Huế không còn là cố đô khép kín, mà là Huế trẻ - Huế dám bứt phá,  Huế - năng động, Huế đang hội nhập với thế giới. Huế đến với hiện đại từ truyền thống; truyền thống là bệ phóng và nội lực vững chắc để Huế theo kịp nhân loại trong khát vọng xanh vĩnh cửu.

- Hội nghệ sĩ sân khấu năm nay góp mặt vào giải thưởng 2 vở diễn:

Vở ca kịch Huế Cung phi Điểm Bích - tác giả Hoàng Công Khanh, chuyển thể Lê Tất Đính, đạo diễn NSND Hoàng Quỳnh Mai, tái hiện câu chuyện tình có thật, nhưng mang màu sắc huyền thoại hóa được tác giả Hoàng Công Khanh viết lại dưới hình thức kịch thơ. Tác phẩm kể về một Cung phi có tên Điểm Bích tài sắc song toàn. Điểm Bích xinh đẹp, thơ hay, đàn giỏi, múa đẹp và khả ái nên được vua Trần Anh Tông yêu quý và tin tưởng. Lúc này, trong triều có một người học rộng, tài cao và chí khí tên là Lý Đạo Tài được nhà vua trọng dụng và trân quý như một người bạn chí thân. Dù là một bậc đại học sĩ, nhưng Lý Đạo Tài nhất quyết rời xa chốn vàng son, danh lợi, xin vua được lên tu tại chùa Yên Tử. Vua Trần Anh Tông đồng ý và ban pháp hiệu Huyền Quang (sau thành sư tổ thứ ba của Thiền phái Trúc Lâm). Tuy nhiên trong lòng nhà vua vẫn còn nhiều nghi hoặc nên Người đã giao cho Cung phi Điểm Bích giả làm cô gái quê lưu lạc, xin vào Yên Tử, trong vòng một năm phải thực hiện hai nhiệm vụ: một là tìm hiểu xem Huyền Quang có ý định mưu phản triều đình hay không và hai là dùng kế mỹ nhân xem có dụ được người quân tử sa ngã trong vòng tình ái hay không để xác định bản chất và tính cách một con người. Với trái tim khao khát yêu đương của tuổi trẻ, từ ý định ban đầu lên Yên Tử theo lệnh nhà vua, Điểm Bích đã thực sự mến tài, kính đức của Huyền Quang và đem lòng yêu mến. Tình tiết cao trào là trong đêm cuối cùng kết thúc thời hạn một năm nàng phải quyến rũ Huyền Quang cũng là phút nàng trải hết lòng mình trước một nhân cách lớn, nhưng không thành. Thất bại, nàng dùng mưu kế để Huyền Quang bị đuổi khỏi nhà chùa, nhưng lại thêm một lần thất bại trước một bậc chân tu, lòng luôn hướng về cõi Phật.

Vở diễn tái hiện câu chuyện mang tính hiện thực huyền ảo nhưng thấm đẫm tính đạo đức, nhân văn về Cung phi Điểm Bích - người phụ nữ tài sắc vẹn toàn, nhưng gặp nhiều trắc trở và hệ lụy trong cuộc sống và tình cảm. Điểm Bích đã trải qua những giằng xé nội tâm dữ dội giữa hiện thực và ước mơ, giữa tình yêu và đạo lý. Từ một mỹ nhân chốn cung đình, nàng đã tự mình thức tỉnh, lựa chọn con đường thiện lương, trở về quê hương hòa chung đời sống dân gian với trái tim thanh sạch. Ngôn ngữ đối thoại trang nhã, mang âm hưởng thiền vị, triết luận; vũ đạo và giai điệu ca kịch Huế mềm mại đã tạo nên chỉnh thể nghệ thuật hấp dẫn cho vở diễn.

Cung phi Điểm Bích được thể hiện thành công ở Liên hoan Tuồng và Dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc năm 2025 do Bộ VHTTDL tổ chức và nhận về các giải thưởng danh giá như sau:

- Về tập thể:

+ Bộ VHTTDL trao Giải thưởng cho toàn Đoàn  

+ Hội NSSKVN trao Giải thưởng Tập thể dàn nhạc xuất sắc cho Dàn nhạc dân tộc Nhà hát Nghệ thuật Ca kịch Huế

- Về cá nhân:

+ NSƯT Trần Thị Loan (vai Điểm Bích), nghệ sỹ Phan Thu (vai Huyền Quang) đạt HCV

+ NSƯT Hoàng Hà (vai Người say chột), NSƯT Tuấn Lin (vai Vua Trần Anh Tông) đạt HCB

+  Hoàng Công Khanh: Giải tác giả xuất sắc;

+ NS Tất Đính: Giải Tác giả chuyển thể xuất sắc

Vở diễn thứ 2 của Hội nghệ sĩ sân khấu đạt giải của Liên hiệp Hội năm nay là Mật lệnh búp sen hồng - thể loại tuồng của tác giả Ngô Sinh, đạo diễn NSƯT Hoàng Trọng Cương. Đây là vở tuồng mang đậm tính chiến đấu và sử thi về đời sống chiến tranh thời hiện đại, thể hiện lòng tri ân những đóng góp thầm lặng nhưng vô cùng to lớn của lực lượng Công an Nhân dân trong giai đoạn khốc liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ và quá trình xây dựng đất nước trong hòa bình.

Nội dung vở tuồng tập trung vào giai đoạn đấu tranh khốc liệt, khi đế quốc Mỹ tăng cường chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” bằng các hoạt động tình báo, gián điệp quy mô lớn. Trong bối cảnh đó, lực lượng An ninh Nhân dân đã triển khai các chiến dịch tấn công và vận động quần chúng đấu tranh chống địch hiệu quả. Đỉnh điểm là việc các trinh sát vũ trang được cài cắm sâu vào lòng địch để phá vỡ Kế hoạch Phượng Hoàng, bảo đảm an toàn cho các căn cứ cách mạng và phục vụ đấu tranh ngoại giao tại Hội nghị Paris.

Nhân vật trung tâm của vở Tuồng là nữ trinh sát vũ trang Nguyễn Thị An Tịnh. Cô được giao nhiệm vụ bí mật mang “Mật lệnh Búp Sen hồng” cài cắm vào hang ổ tình báo của địch tại Thừa Thiên Huế. Với lòng dũng cảm, mưu trí, cô đã hoạt động hiệu quả, thu thập tài liệu giá trị, góp phần vào sự thành công chung của cách mạng. Tuy nhiên, để bảo toàn nhiệm vụ và sự nghiệp giải phóng dân tộc, nữ chiến sĩ Nguyễn Thị An Tịnh đã anh dũng hy sinh trong khi đang làm nhiệm vụ bí mật, để lại nỗi xót thương và lòng tự hào cho nhân dân và đồng đội.

Vở tuồng không chỉ khắc họa tinh thần chiến đấu kiên cường, sẵn sàng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc mà còn nhấn mạnh bài học lịch sử về chiến tranh cách mạng, về giá trị của sự tri ân, là lời khẳng định về sự trung thành và những đóng góp to lớn của các chiến sĩ an ninh trong sự nghiệp giữ gìn an ninh, trật tự, bảo vệ vững chắc thành quả cách mạng. Tác phẩm là một lời nhắc nhở sâu sắc về trách nhiệm của thế hệ hôm nay trong việc gìn giữ và phát huy truyền thống vẻ vang đó.

Vở tuồng được thực hiện thành công qua tài nghệ diễn xuất của các nghệ sĩ thuộc Nhà hát nghệ thuật cung đình Huế tại Liên hoan Tuồng và Dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc năm 2025 do Bộ VHTTDL tổ chức và nhận về các giải thưởng danh giá như sau:

- 02 HCB dành cho NSUT Phạm Lệ với vai diễn An Tịnh và Nghệ sĩ Trọng Thành trong vai Trần Hoá.

- 01 Giải diễn viên Trẻ triển vọng trao cho Nghệ sĩ Thu Lan trong vai Cô Thủy.

Hội Văn nghệ dân gian năm nay gửi 01 công trình tiêu biểu để tham gia dự giải. Đó là công trình Phủ đệ xứ Huế - Vàng son một thuở của nhà nghiên cứu trẻ Trần Văn Dũng. Đây là Công trình có giá trị hiện thực và lịch sử, giá trị lý luận và thực tiễn cao trong không gian học thuật và tình hình nghiên cứu khoa học hiện nay ở Huế và cả nước về nghiên cứu, bảo tồn và phát huy vốn văn hóa vật thể và phi vật thể cổ của dân tộc.

Với thao tác khoa học và phương pháp khoa học hiện đại bài bản, tác giả đã cấu trúc công trình thành một chỉnh thể logic, có chủ điểm để dẫn dắt, giải quyết nội dung đúng mục tiêu và trọng điểm, giàu tính phát hiện mới trên cơ sở cập nhật thông tin, tư liệu rất đáng tin cậy về những gì có liên quan đến kiến trúc, lịch sử, triết mỹ và không gian văn hóa của phủ đệ Huế - một mô hình kiến trúc độc đáo mang tính đặc trưng của Huế, kết tinh thành những giá trị văn hóa vật thể trong không gian địa lý cụ thể và cao hơn, nó trở thành không gian văn hóa phi vật thể trong tinh thần, tâm linh và ký ức của con người. Chúng tôi đánh giá xuất sắc thành công của tác giả Trần Văn Dũng qua công trình Phủ đệ xứ Huế - Vàng son một thuở ở các mặt chính như sau:

Trước hết là ở cách đặt vấn đề và giải quyết vấn đề. Tác giả đã đi từ lịch sử hình thành và phát triển của Phủ đệ triều Nguyễn, kế đến là chỉ ra nghệ thuật kiến trúc đặc trưng tổng thể của Phủ đệ để từ đó, tái hiện những cấu trúc sinh hoạt đời sống vật chất và tinh thần của những ông hoàng bà chúa sống trong Phủ đệ như thế nào. Tiếp đến là chỉ ra nguyên nhân và thực trạng biến đổi của Phủ đệ trong quá trình đô thị hóa hiện nay để cuối cùng đề xuất hướng bảo tồn và phát huy giá trị của Phủ đệ triều Nguyễn trong bối cảnh xã hội đương đại. Với hướng tiếp cận và giải quyết vấn đề khoa học và thành công như thế, công trình Phủ đệ xứ Huế - Vàng son một thuở của Trần Văn Dũng đã tái hiện bằng ngôn từ và hình ảnh một mô hình hoàn chỉnh về không gian văn hóa vật chất và tinh thần rất đặc trưng của Huế trong tiếp nhận của người đọc đương đại, giúp cho con người hôm nay nhận thức được những không gian sinh thái thiên nhiên và không gian sinh hoạt vật chất, tinh thần và văn hóa của triều Nguyễn một thời vàng bóng đã trở thành di sản của Huế và cả nước ngày nay. Công trình là kết quả của quá trình đam mê và nỗ lực của một nhà nghiên cứu trẻ Trần Văn Dũng và anh đã nhận về những giá trị tương ứng, là bệ phóng cho hành trình nghiên cứu tiếp theo của anh. Xin chúc mừng tác giả công trình!

- Hội nhà văn năm nay đề xuất, giới thiệu 02 tác phẩm tham dự. Một tác phẩm Thơ và một tác phẩm Nghiên cứu phê bình chuyên sâu về thơ trung đại Việt Nam. Tập thơ Khúc rời của những con chim quên tổ của Lê Vĩnh Thái xứng đáng nhận giải thưởng của Liên hiệp Hội bởi hiện thực về tình yêu, về nhân sinh - thế sự thời hiện đại và đương đại được phản ánh đa dạng với diễn ngôn mang tính đổi mới cùng chất nghiệm sinh, triết mỹ bất ngờ, mới lạ. Sự mơ mộng, trầm tư về tình yêu, về nhân sinh và thiên nhiên để cuối cùng truy tìm bản thể con người và cuộc sống mang tính nhân loại từ góc nhìn sinh thái xã hội và sinh thái văn hóa, tinh thần đã làm cho chất thơ và thi pháp thơ Lê Vĩnh Thái không ngừng vận động, đồng hành với hệ hình hiện đại của thơ trẻ hiện nay. Từ những tập thơ Ngày không nhớ (2010), Trôi cùng đám cỏ rẽ (2013), Ký ức xanh (2004) đến Khúc rời của những con chim quên tổ 2025 lần này, Lê Vĩnh Thái đã tạo được hiệu quả thi ca mới mẻ và hiện đại với cái tôi đang tư duy và cái nhìn nghệ thuật luôn tương hỗ, đồng hành với cuộc sống và thiên nhiên đang không ngừng “đập vào thơ muôn ngàn lớp sóng” (Chế Lan Viên). Xin chúc mừng thành công mới của Lê Vĩnh Thái.

Lần này, Hội đồng nghệ thuật có cơ hội xét tặng giải thưởng cho tác phẩm xuất sắc nghiên cứu, phê bình thơ của một nhà vua thi sĩ. Đó là công trình Thơ hoàng đế Thiệu Trị - Đỉnh cao nghệ thuật ngôn từ của Nguyễn Phước Hải Trung (Nxb Văn học, 2025) qua Ngự chế thi tập (từ sơ tập đến tứ tập, gồm 800 trang của vua Thiệu Trị). Đây là công trình nghiên cứu công phu, bề thế, toàn diện và đạt kết quả khoa học mới mẻ về toàn bộ Thế giới nghệ thuật thơ của hoàng đế Thiệu Trị. Tác giả Hải Trung đã chỉ ra rằng Thiệu Trị là ông vua yêu thi ca và có năng lượng thi ca mãnh liệt và đạt đến độ vi diệu, là thi sĩ đạt được nhiều cái nhất nhất trong lịch sử thi ca dân tộc từ trước đến nay:

- Người có số lượng thơ nhiều nhất.

- Người có số lượng thơ sáng chế độc đáo nhất.

- Người sáng tác những bài thơ tự hoạ chân dung chính mình nhiều nhất.

- Người vận dụng và sáng tạo nhiều thể thơ nhất.

- Người yêu thơ và say thơ nhất hơn những thứ đáng yêu khác.

- Chủ đề, đề tài đa dạng và phong phú nhất

- Người vừa sáng tác vừa suy tư nhiều nhất về thơ, nâng lên thành lý luận về  thơ, về chức năng thơ ca nhiều nhất.

Qua đó, tác giả khẳng định Thiệu Trị là ông vua thi sĩ đa tài với kiến văn sâu rộng, vốn lịch sử - văn hóa - nghệ thuật vững chắc và tài năng sáng tạo độc sáng nhất. Ngoài việc lo cho số phận của nhân dân, vận mệnh của đất nước, ông say mê trước tác và dùng trước tác để răn mình, để giúp đời và định hướng mục tiêu, chức năng của thơ và vai trò của nhà thơ đối với cuộc sống.

Về chất liệu thi ca, tác giả Hải Trung cho rằng thơ của Thiệu Trị đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật ngôn từ. Với sự làm chủ thể loại tối đa và trình độ Hán học uyên thâm, Thiệu Trị đã có những sáng tạo mới mẻ, vừa tuân thủ quy tắc thơ Trung đại, nhưng luôn đổi mới diễn ngôn, căn cứ ở điểm nhìn nghệ thuật và cách thể hiện ngôn ngữ mới mẻ, tăng cường yếu tố thực, phản ánh cái cụ thể sinh động từ hiện thực khách quan để tạo sinh nghĩa mới, chứ không chú trọng thể hiện các đối tượng đã thành khái niệm như trong thơ Trung đại trước đó, nhất là ở những bài thơ sáng tạo hình thức mới theo kiểu chơi chữ và tạo hình thị giác mà Thiệu Trị rất thành công. Nguyễn Phước Hải Trung đã phân tích, chỉ  cái hay của nội dung và cái độc đáo của hình thức một cách bất ngờ, giúp người đọc hiểu rõ tính độc đáo và giá trị của từng bài thơ, nhất là thơ sáng chế của ông hoàng thi sĩ này. Đây là bước tiến trong quan niệm nghệ thuật về hiện thực cuộc sống và con người của Thiệu Trị đã làm cho thể loại thơ trung đại của Thiệu Trị có sự vận động và sáng tạo mới mẻ, đặc biệt là việc sáng chế các thể thơ mới chưa từng có ở thơ trung đại trước đó.

Công trình Thơ Hoàng đế Thiệu Trị - đỉnh cao nghệ thuật ngôn từ, theo tôi, là đóng góp khoa học thực sự bao quát và mới mẻ theo tinh thần khoa học cùng tài năng của người thưởng thức đồng sáng tạo Nguyễn Phước Hải Trung. Tác giả đã vận dụng thành công phương pháp nghiên cứu Thi pháp học và Ngôn ngữ học văn bản ở những cấp độ tương thích nên mang lại hiệu quá mới mẻ, bất ngờ trong việc giải mã tác phẩm một cách đa dạng, linh hoạt sau khi tự anh phiên âm, dịch nghĩa và dịch thơ cho từng thi phẩm.                               

Toàn bộ trước tác và sự nghiệp thơ Thiệu Trị đã thành “thi ca chi bảo” của nền  văn học Việt Nam. Đó là thông điệp đầy sức ám ảnh về vũ trụ - nhân sinh - thi ca - tư tưởng - văn hóa, làm thành cái nhìn sinh thái thiên nhiên - xã hội, sinh thái đạo đức - tinh thần và sinh thái văn hóa - nhân văn của vị Hoàng đế - thi sĩ, giúp cho những người cùng thời với ông và con người hôm nay dự cảm về sức sống của thơ ông trong hiện tại và tương lai mà Thiệu Trị tham dự vào với ý nghĩa đó là những giá trị bất hủ, mọi người muốn biết, cần biết để được trân quý và kính phục một nhà thơ lớn của dân tộc. Công trình được nhiều cơ quan tổ chức ra mắt tạo Hà Nội, Huế và thành phố Hồ Chí Minh và được mọi người đánh giá cao. Chúc mừng nhà nghiên cứu văn học Nguyễn Phước Hải Trung.

***

Với những nhận định sơ lược và có phần chủ quan của chúng tôi về giải thưởng VHNT Thừa Thiên Huế 2025 như trên chắc chắn là chưa nói hết những giá trị về nội dung và hình thức của từng tác phẩm, từng công trình nhưng cũng đủ để chúng ta tin yêu và hy vọng vào những gì cao hơn chất lượng đó. Trong lúc văn hóa đọc có vẻ giảm sút trước văn hóa nghe nhìn hiện nay, thì nhưng thành tựu mà các văn nghệ sĩ đạt được - qua Tặng thưởng lần này - chính là kết quả của quá trình học hỏi, lao động nghệ thuật gian khó, là quá trình chiếm lĩnh và nghiền ngẫm hiện thực đời sống và hiện thực tâm trạng để thể hiện thành hình tượng, thành nội dung nghệ thuật đầy trách nhiệm và khát khao nhân ái với cuộc sống và nhân dân, đạt được chiều sâu và chiều rộng của hiện thực và tầm mới của tư tưởng và tư duy nghệ thuật. Còn gì cao quý và hạnh phúc hơn khi được sống, lao động và sáng tạo trên quê hương được tôn vinh là thành phố trực thuộc trung ương - nơi được mệnh danh là xứ sở của thi - ca - nhạc - họa, cùng với đồng nghiệp được hưởng không khí học thuật, sáng tạo dân chủ, giao lưu và tương kính như thế để hình thành cảm quan nghệ thuật mới và làm đầy những giá trị thi pháp mới cho mỗi tác phẩm, mỗi công trình nghệ thuật trong tương lai.

Mỗi lần giải thưởng là một lần mới và hiện đại là thông điệp không chỉ cho Giải thưởng lần này mà cũng chính là thông điệp cho những Giải thưởng VHNT Huế trong những năm tiếp theo. Vì vậy, có thể nói rằng Huế với Văn học nghệ thuật và Văn học nghệ thuật với Huế là mối quan hệ tương tác đồng thời là quan hệ bản chất để văn học và nghệ thuật Huế không ngừng vận động và phát triển lên tầm cao mới trong không gian học thuật hiện đại, dân chủ và hành trình sáng tạo lặng lẽ mà mãnh liệt của mỗi chủ thể văn nghệ sĩ Huế trên hành trình hướng về tương lai phía trước.

Xin trân trọng cảm ơn sự lắng nghe của quí vị!

                                          Huế, 30-12-2025
                                               H . T .  H